Allerheiligen en de dood: in het perspectief van de wijsheid van de profeet Mohammed

Ter gelegenheid van de Allerheiligen- en Allerzielenviering van 2019 in Amsterdam is Alaeddine Touhami (°1994) - voorzitter van de ngo Internationale Soefi Vereniging Alawiyya in Nederland en het Huis van Vrede - gevraagd om deze twee speciale dagen te benaderen vanuit de islamitische traditie. Het vraaggesprek is opgenomen en uitgeschreven. Email A. Touhami: pr@aisanet.nl 

--------

De dood heeft de mens bewogen om te zoeken naar de uiteindelijke waarheid. Iets wat de mens nog steeds niet heeft kunnen bevatten en begrijpen. De dood is een natuurlijke zaak. De mens is altijd gefascineerd geweest - en tegelijkertijd angstig- ten opzichte van de afwisseling van leven en dood. Want ze maakt het menselijk leven relatief. Daar komt zij ons iets van het Absolute meegeven, iets dat onbeperkt en niet te vangen is in tijd en ruimte. Het Absolute fascineert de mens, maar heeft hem ook altijd bang gemaakt.  In die relatie met de dood en deze te willen begrijpen rijst de vraag: ‘Wat kom ik hier nou eigenlijk doen? Wie ben ik?’ Zij komt vragen aanwakkeren in relatie met dat wat ongezien is en wat wij niet kunnen plaatsen. 

Zo is de ontwikkeling van de mensheid in haar zoektocht naar de zin van het leven aangezet door de dood, door de herinnering aan de overledenen en het besef van de eigen-eindigheid. Het is niet een religieuze traditie die begonnen is met het thema van de dood. Maar het is de werkelijkheid van het overlijden die bij de mens vragen heeft doen oproepen over zijn natuur, over wie hij is en waar hij naartoe gaat. Dat zijn existentiële vragen, dat zijn de zingevingsvragen pur sang. Vragen die de mensheid in haar verschillende vormen en achtergronden heeft: van het animisme, het aanbidden van de fenomenen zoals de zon, de sterren en de maan, tot aan de idolatrie en het polytheïsme. En uiteindelijk het monotheïsme, een spiritualiteit van eenheid en uniekheid.

De islamitische traditie brengt geen uitvindingen op dit gebied. De profeet Mohammed heeft het overlijden teruggebracht  naar de essentie en de eenvoud. Er zijn geen dagen waarbij uitdrukkelijk wordt stilgestaan bij de dood. Sterker nog, zij is een notie die bij de gelovigen constant in herinnering wordt gebracht. Het besef van de dood is een middel om de hardheid van ons egoïsme en de blindheid van onze arrogantie te verzachten. Hoe vaak hebben wij ons eigen-gelijkje niet weten te overstijgen en conflicten bijgelegd met onze naasten door de ‘aardende’  herinnering aan de dood?

In islam is de relatie van de levende met de overledene een relatie van respect, ongeacht de kwaliteit van de daden van de overledene gedurende zijn leven. Er zijn koranverzen en overleveringen die inspirerende inzichten en aanwijzingen geven over deze relatie met de dood en de overledenen. Allereerst wordt er in de islamitische traditie niet geacht om negatief te spreken over de levenden en zeker niet over de overledenen. Een overledene kan zichzelf niet meer verdedigen en is ook niet in staat uitleg te geven over wat hij  heeft gedaan en waarom. Er wordt gevraagd om over de overledene alleen datgene te vermelden waarin hij nobel en heilzaam heeft gehandeld, ook al was het maar één van zijn daden uit duizend.

In een overlevering (hadieth) is ons een interessant perspectief gegeven over de eindigheid van het leven en wat er overblijft van je daden als je bent overleden. Hierin zegt de Profeet: “Als ...